صنعت کفشهای کتانی بهطور تصاعدی رشد کرده است و هیچ نشانهای از کاهش سرعت نشان نمیدهد. پیشبینی میشود بازار جهانی کفش ورزشی تا سال 2025 از 95 میلیارد دلار (دلار آمریکا) فراتر رود، که تقریباً دو برابر ارزش سال 2016 (55 میلیارد دلار) است. بر اساس گزارش سالنامه جهانی کفش، سالانه بیش از 24 میلیارد جفت کفش (عمدتاً در شرایط استثماری) تولید میشود که کفشهای کتانی بیشترین سهم را به خود اختصاص میدهند.
عواقب زیستمحیطی رشد سریع صنعت کفش ورزشی چیست؟
پروسههای تولید کفشهای کتانی 1.4 درصد از انتشار گازهای گلخانهای جهانی را به خود اختصاص میدهد، با توجه به اینکه مسافرتهای هوایی مسئول 2.5 درصد از کل انتشار گازهای گلخانهای است، قابلتوجه است. مطالعهای که در سال 2013 توسط MIT انجام شد نشان داد که یک جفت کفش معمولی تقریباً 13.6 کیلوگرم CO2 تولید میکند. Randolph Kirchain، یکی از نویسندگان همکار این تحقیق، میگوید: «برای محصولی که از برق استفاده نمیکند یا به اجزای نیرومحرکه نیاز ندارد، بسیار زیاد است. بخش عمدهای از این انتشارات ناشی از تولید است، که با توجه به فرآیندهای تولید و مواد درگیر، جای تعجب ندارد. اکثر کفشهای کتانی عمدتاً از پلاستیک و/یا مواد مشابه پلاستیک ساخته میشوند. همه این پلاستیکهای مشتق شده از نفت، پلیاستر، پلی اورتان ترموپلاستیک (TPU)، پلیاتیلن ترفتالات (PET) و اتیلن-وینیل استات (EVA) هستند که مقدار هشداردهندهای از دیاکسید کربن تولید میکنند. اما چرا دور شدن از استفاده از پلاستیک بسیار دشوار است؟
با توجه به اینکه کفشهای کتانی باید بسیار بیشتر از یک جفت کفش معمولی دوام بیاورند، جنبه دوام بسیار مهم است و در مورد عملکرد، متأسفانه مواد مصنوعی بهتر از کفشهای طبیعی مقاومت میکنند. پلاستیک کفشها را بهتر، سبکتر، سریعتر، راحتتر و در دسترستر برای همه در سراسر جهان کرده است. اما نکته دیگر این است که بیشتر کفشها با استفاده از ترکیبی از پلاستیکهای مختلف دوختهشده و چسبانده شده به روشهای بسیار پیچیدهای ساخته میشوند که بازیافت آنها را بسیار سخت میکند. محدودیت بازیافت پلاستیک در حال حاضر بسیار زیاد است.
. برندها برای مقابله با اثرات زیستمحیطی خود چه میکنند؟ تانسی هاسکینز، نویسنده کتاب Foot Work: What Shoes Your Shoes Doing to the World میگوید: «صنعت کفش ازنظر حقوق بشر و استانداردهای محیطی حداقل 10 سال از بقیه مد عقب است. از هر 10 برند، 7 برند در مورد پایداری بحث میکنند، بااینحال تنها 40 درصد از شرکتها برنامه پایداری دارند. بازیگران بزرگ صنعت (مانند آدیداس و نایک) و برخی از برندهای کوچکتر (بهعنوان مثال Allbirds و Veja تلاش میکنند تا ردپای کربن خود را به روشهای مختلف کاهش دهند، چه از طریق فرآیندهای تولید یا نوآوریهای مواد. در سال 2015، آدیداس با ابتکار زیستمحیطی Parley for the Oceans همکاری کرد تا اولین کفش پرفورمنس را با رویهای ساختهشده از زبالههای پلاستیکی دریایی و توریهای آبششی در اعماق دریا (تورهای ماهیگیری که بهطور عمودی آویزان شدهاند تا ماهیها به دام بیفتند) به بازار ارائه کرد. در سال 2018، نایک برای ششمین سال متوالی توسط Textile Exchange بهعنوان برندی که بیشترین بازیافت پلیاستر را در صنعت استفاده میکند، شناخته شد. از سال 2010 تا 2018، این برند 6.4 میلیارد بطری آب پلاستیکی را به کفش یا پوشاک تبدیل کرد. نایک همچنین از منابع انرژی تجدید پذیر برای کارخانههای خود استفاده میکند.